21 تیر 1314 قیام مردم مشهد در اعتراض به تهای ضداسلامی رضاخان در صحن مسجد گوهرشاد سرکوب شد. این قیام زمانی شکل گرفت که رضاخان دین ستیزی را به اوج خود رسانده و درصدد بود تا سنتهای مذهبی وقوانین اسلامی رامحو و نابود کند و فرهنگ غربی را به جای آن بنشاند.
رضاخان در پیگیری این ت دستور داده بود تا حجاب از سر ن مسلمان برگیرند، مردان کلاه غربی به سر کنند، ون لباس ت را از تن بیرون کنند و.
در واکنش به این ت، ون و مردم مسلمان در هر نقطه ای به مخالفت برخاستند ولی در این ماجرا مشهد پیشقدم شد و قیام شکوهمندی در دل تاریخ به ثبت رسید.
علما و ون مشهد طی جلساتی پنهانی تصمیم گرفتند با این حرکت رضاخان مقابله کنند و او را از این کار بازدارند. در یکی از این جلسات پیشنهاد شد آیت الله حاج آقا حسین قمی به تهران برود و در مرحله اول با رضاخان مذاکره نماید تا شاید بتواند او را از اجرای تصمیماتش باز دارد.
وقتی آیت الله قمی به تهران آمد، بلافاصله از سوی حکومت دستگیر و ممنوع الملاقات شد. سایر ون نیز در مساجد و مجالس، به آگاه کردن مردم پرداختند. مسجد گوهرشاد از جمله مکانهای تجمع مردم بود. اجتماعات مردم در این مسجد هر روز بیشتر میشد و شهر حالت عادی خود را از دست میداد و سخنرانان نیز به ایراد بیانات آتشین میپرداختند.
همزمان با بازداشت حاج آقا حسین قمی، در مشهد نیز به دستور حکومت، ونی همچون شیخ غلامرضا طبسی و شیخ نیشابوری دستگیر شدند. صبح روز جمعه 20 تیر 1314 نظامیان مستقر در مشهد برای متفرق ساختن مردم وارد عمل شدند و به روی آنان آتش گشودند و تعداد زیادی را کشتند و زخمی کردند، ولی مردم مقاومت کرده و سربازان نیز بنا به دستوری که به آنها رسیده، مراجعت کردند. به دنبال این حادثه مردم اطراف مشهد با بیل و داس و. به سوی مسجد حرکت کردند.
فردای آن روز جمعیت زیادتری در مسجد گوهرشاد تجمع کردند وعلیه اقدامات دولت اعتراض نمودند. سران نظامی و انتظامی مشهد این بار بنا به دستور رضاخان با تجهیزات کامل و افراد فراوان در نقاط حساس مستقر شدند و تفنگها، سلاحهای خودکار و حتی توپها را به منظور سرکوب مردم به میدان آوردند. در حوالی ظهر مأمورین نظامی و انتظامی از هر سو به مردم هجوم آورده و در داخل مسجد به کشتار آنان پرداختند. در این واقعه تعداد بسیاری شهید، مجروح و بازداشت شدند.
کشتار مردم در این مسجد به اندازهای بود که به نقل از شاهدان عینی چند کامیون جنازه از صحنه کشتار خارج کردند. یک روز پس از این فاجعه عملیات دستگیری علما و ون آغاز شد و تعداد کثیری از آنان بازداشت و روانه زندان شدند.
قیام مسجد گوهرشاد برای همیشه در دفتر اقدامات سلسله پهلوی ثبت شد. گفتنی است این قیام یک سال پس از بازگشت رضاخان از سفر به ترکیه و در پی مشاهده بی بند و باری و بی حجابی ن ترکیه توسط وی، به وقوع پیوست.
شعری از علی داودی که روزگار خفقان آن زمان را، اینچنین ترسیم کرده است:
صدایی زیر آوار زمان مانده‌ست در سرها
صدا انگار می آید از این دیوارها درها
صدا از کاشی و آجر صدا از درد غُربت پُر
صدا باری، صدایی هست می دانند خنجرها
صدا بُغضی ست زندانی به غوغای رضاخانی
کلاه نوکری تاجی ست می بافند افسرها
چراغ مرده مشروطه چی ها جز سیاهی چیست؟
طلوع صبح کاذب بود آن صبحی که باورها
چنین گفتند آمد نوبهاری فصل گُل کردن
بهار آمد و لیکن گل نزد افسوس بر سرها
چه خوابی دید آیا چشم مست شهریار آن روز
که خون شهرزادان را چنان خوردند ساغرها
چه خوابی دید وقتی در حریم امن سلطانی
به خون افتاده آهوها شده پرپر کبوترها
مگر بهلول مردی خشم بر دیوانگان گیرد
خروش نور باری نور می آید ز منبرها
هلا ای پادشاه ! ما را رخت و بخت این نیست
چرا باید که از سر، باز می افتاد معجرها
اگرچه موجها کوبان صدفها در کف طوفان
ولی شادند در دریا که نشکستند گوهرها
اگر چون گنج در ویرانه پوسیدند دلبرها
خدا را شکر عریانی نپوشیدند پیکرها
هنوز از قصه گیسو خیال عالمی در بند
هنوز از چادر خود پرچمی دارند مادرها
صدایی زیر آوار زمان زنده ست و می خواند
که شرح این حکایت باز می ماند به دفترها
سایت ادبی شهید رابع استهبان مردم ,مسجد ,مشهد ,رضاخان ,قیام ,ون ,مسجد گوهرشاد ,آوار زمان ,قیام مسجد منبع
درباره این سایت